SUDOVI NEMAJU OBAVEZU DA VODE EVIDENCIJU: Kriminalci izmiču, jer u pravosuđu ne žure

Najveći broj krivičnih prijava protiv nepoznatih počinilaca u posljednjih pet godina - odbačen je zbog zastare.  Od  10.231 prijave procesuirane su  samo 2982. Zbog zastare je odbačeno čak 7.047, a iz drugih razloga svega 202.

To se može zaključiti iz izvještaja o radu tužilaštava u posljednjih pet godina. U Vrhovnom državnom tužilaštvu nijesu odgovorili na pitanja Centra za istraživačko novinarstvo Crne Gore (CIN- CG) - na koja se krivična djela odnose ove zastare.

Crnogorski sudovi nemaju  obavezu da prikupljaju podatke o predmetima koji su zastarjeli. Propisi ne nalažu vođenje evidencija o zastarelosti u krivičnim predmetima, kažu predstavnici Sudskog savjeta za CIN-CG.  Ističu da se za tu vrstu podataka treba obratiti sudovima pojedinačno. Međutim, najveći sud u zemlji - podgorički Osnovni sud, nema te podatke.  U tom sudu pozivaju se, takođe, na to da ne postoji zakonska obaveza  da vode evidenciju.

U podgoričkom Višem sudu  tvrde da je u posljednjih pet godina  u osam drugostepenih krivičnih predmeta nastupila zastarjelost krivičnog gonjenja, ali ne odgovaraju na pitanje CIN-CG: na koja krivična djela se odnose ti postupci. Sudski savjet odlučuje koji će se podaci objavljivati u izvještajima. Sudovi nemaju ni obavezu da u godišnjim izvještajima objavljuju koliko je predmeta zastarjelo. Jedino se u izvještaju tužilaštva za 2012. pominje da su zbog zastarjelosti državni tužioci odbacili krivične prijave protiv 14 osoba  osumnjičenih za falsifikovanje novca, a da je bilo i 63 odbačaja osumnjičenih za šumske krađe. Te godine, međutim, odbačeno je još 1.357 prijava zbog zastare, ali se ne navodi za koja krivična djela.

Prema Krivičnom zakoniku zastarjelost krivičnog gonjenja nastupa, u zavisnosti od zaprijećene kazne, u periodu od dvije za lakša, do 25 godina za najteža krivična djela, za koja prijeti kazna i do 40 godina.

Carine, Limenka, Bazar, KAP

Posljednjih godina zastarjelo je više postupaka u kojima su osumnjičeni ili optuženi bili državni službenici i funkcioneri. Tako su zastarjele, između ostalog, krivična prijava MANS-a za hipoteku zemljišta Solane, postupak za masovno prebijanje pritvorenika u Zavodu za izvršenje krivičnih sankcija (ZIKS), nestanak dvoje djece iz Javne ustanove Komanski most, dio prijave za mučenje Aleksandra Pejanovića...

Političar  Velizar Kaluđerović (Demokrate)  za CIN-CG upozorio je da bi se tako nešto vrlo lako moglo  desiti i u postupcima u javnosti poznatim kao Carine, Limenka, izdavanje državnih garancija za KAP i Bazar.

“I pored toga što su u navedenim slučajevima - aferama nastupile štetne posljedice po javni interes i sve građane Crne Gore koje se mjere stotinama miliona eura, a od preduzimanja ovih štetnih aktivnosti od strane odgovornih pojedinaca proteklo  od 5 do 10 godina, nije mi poznato da je nadležno državno tužilaštvo ni u jednom od ovih predmeta preduzelo procesne radnje na osnovu kojih, saglasno zakonu, prestaje da otkucava vrijeme koje se računa u rok zastarjelosti krivičnog gonjenja”, istakao je Kaluđerović.

Podsjetio je  da se slučaj Carina dogodio 2007.  Tada je bivši gradonačelnik Podgorice Miomir Mugoša građevinsko zemljište od 15.205 kvadrata ustupio preduzeću Carine za samo 2,5 miliona u direktnoj nagodbi, iako su prethodno Carine na javnoj licitaciji za isto  zemljište nudili za 13,4 miliona. Kad su od te ponude odustali, parcelu su dobili po cijeni nižoj za 10,9 miliona eura.

“Podsjećanje na datume kada su se preduzimale aktivnosti na štetu Glavnog grada, jasno pokazuju da je od tada proteklo duže od devet godina”, istakao je Kaluđerović.

Slično je i sa slučajem Limenka.  Ugovorom Vlade  sa bratom bivšeg premijera Acom Đukanovićem,  o kupoprodaji zemljišta na lokaciji objekta CB Podgorica, zaključen je 20. maja 2008. godine. Iz tog posla budžet države je direktno oštećen za 10,6 miliona evra.

“Od preduzetih radnji zbog kojih je nastupila ogromna šteta po državu, proteklo je više od osam godina”, podsjetio je funkcioner Demokrata.

Ali, tu nije kraj.  Zastara bi mogla nastupiti i u slučaju državnih garancija za KAP: Vlada je, navodi Kaluđerović, 2009. godine, ne poštujući proceduru, izdala državne garancije za KAP od 132 miliona eura, koje su pale na teret budžeta Crne Gore. “Od izdavanja garancija proteklo je duže od sedam godina”, kaže Kaluđerović.

Ugovor o privatno javnom partnerstvu Glavnog grada Podgorica i preduzeća Čelebić zaključen je 17. decembra 2010. godine, a na osnovu tog Ugovora i njegovih aneksa, preduzeću Čelebić je  pripalo oko 6.000 kvadrata ekskluzivnog poslovnog prostora, a Glavnom gradu samo 930 m2 i to - zelene pijace i parking prostora. Od zaključenja tog ugovora proteklo je duže od šest  godina.

“Volio bih da nadležno državno tužilaštvo iznošenjem konkretnih podataka u vezi sa navedenim predmetima, ali i brojnim drugim koji do sada nijesu procesuirani, odagna sumnje o postojanju rizika zastarjelosti krivičnog gonjenja. Naravno, sumnje će najubjedljivije odagnati ako konačno, pred nadležnim sudovima, pokrene postupak za utvrđivanje krivično - pravne odgovornosti  pojedinaca koji već godinama nekažnjeno građanima Crne Gore nanose ogromnu štetu koja se mjeri desetinama i stotinama miliona eura”, ocijenio je Klađuerović.

Komentarišući činjenicu da u pravosuđu ne vode, niti u  izvještajima daje podatke o zastarjelosti, on je rekao  da to  nije korektno i da predstavlja „trule daske“ u pravosuđu.
“Ima puno razloga za sumnju da se sadašnje crnogorsko pravosuđe prema jednom broju lica, koja su godinama visoko pozicionirana u vlasti, kao i prema jednom broju sa njima povezanih lica, ponaša kao da su ta lica apsolutno krivično neodgovorna. U ovakvom pristupu, vjerovatno se kalkuliše i priziva u pomoć i institut zastarjelosti krivičnog gonjenja”, zaključio je Kaluđerović.

Ko je kriv

Zastarjelost krivičnog gonjenja i izvršenja kazne znači nepopravljiv propust da se pravda sprovede, pa bi država obavezno morala da obezbijedi da se u svakom slučaju utvrđuje da li je do toga došlo zbog nečije namjere, nesavjesnog rada ili zbog zaista objektivnih okolnosti, ocijenila je izvršna direktorka Akcije za ljudska prava Tea Gorjanc Prelević.

Ona je za CIN-CG navela da ni podaci koje objavljuje tužilaštvo ne govore o tome koliko je sudskih predmeta zastarjelo, odnosno  koliko je predmeta zastarjelo pošto je pokrenut krivični postupak protiv poznatih izvršilaca.

“Državno tužilaštvo ne daje nikakvo obrazloženje u izvještaju za 2016. godinu, za nastupanje zastarjelosti u čak 1.700 slučajeva zastarjevanja krivičnih prijava protiv nepoznatih izvršilaca. Ovakvo obrazloženje je posebno neophodno u slučajevima kada nastupi zastarjelost krivičnog gonjenja ili izvršenja krivične sankcije protiv poznatih izvršilaca, jer je u takvim slučajevima i vjerovatnije da dođe do zloupotreba, tj. korupcije”, konstatovala je direktorka HRA.

Iz nevladinih organizacija HRA i CEMI  nedavno su podsjetili da se podaci o zastarjelosti ne pominju u godišnjim izvještajima sudova i tužilaštava, ističući da Godišnji izvještaj o radu Sudskog savjeta i sudstva sadrži samo informaciju o tome da je zastarjelo 2.286 prekršajnih kazni.

Tražili su  da se evidentira svaki slučaj zastarjelosti predmeta u  sudovima i  tužilaštvima i da se povodom svakog takvog slučaja oformi komisija sa zadatkom da ispita - da li je do takve posljedice došlo zbog propusta u radu državnih tužilaca ili sudija.

“Na ovaj način bi se svaki slučaj zastarijevanja krivičnog gonjenja, koji može da ukaže na ozbiljnu korupciju, ozbiljno i tretirao, a odgovorni za propuste snosili adekvatne posljedice, koje mogu biti i krivična odgovornost i razrješenje”, istakli su iz tih NVO.

Ponovili su  apel da se Krivičnim zakonikom propiše da ubistvo, teško ubistvo, mučenje i druga djela s obilježjima torture ne zastarijevaju, u skladu s izričitom preporukom Komiteta protiv mučenja.

“Praćenje i analiziranje pojave zastarjelosti krivičnog gonjenja, kao i zastarjelosti izvršenja krivičnih sankcija je veoma važno za ocjenu sposobnosti države da obezbijedi vladavinu prava. Zastarjelost krivičnog gonjenja znači da zločin nikada neće biti kažnjen, odnosno da onaj ko ga je izvršio nikada za to neće snositi posljedice. Ova pojava može da ukaže i na zloupotrebu službenog položaja, odnosno korupciju među državnim tužiocima i sudijama, pa je izuzetno važno evidentirati i istražiti svaki takav slučaj”, zaključili su u tim NVO.

I Evropska komisija traži transparentnije podatke
Evropska komisija, u izvještaju o Crnoj Gori za 2016. godinu, konstatuje da podaci o ukupnoj dužini postupaka u Crnoj Gori još nisu dostupni. To se, između ostalog, navodi i u izvještaju HRA i CEMI o realizaciji Strategije reforme pravosuđa 2014-2018, koji će biti predstavljen u ponedeljak.

Dvije nevladine organizacije u izvještaju podsjećaju da nije prihvaćena njihova preporuka iz 2014. godine da Godišnji izvještaj o radu sudova bude dopunjen objavljivanjem podataka o cjelokupnom trajanju postupka, iako je to tražila i EK, a naše pravosuđe prihvatilo.

Takođe dodaje se nije prihvaćena ni preporuka, po uzoru na uporednu praksu, da se godišnji izvještaj dopuni objavljivanjem podataka o zastarjelosti krivičnih predmeta i zastarjelosti izvršenja krivičnih sankcija.

U barskom sudu  22 krivična predmeta zastarjela za 5 godina
Prema podacima koje je CIN-CG-u dostavio predsjednik Osnovnog suda u Baru Goran Šćepanović, u tom sudu su, u posljednjih pet godina, zastarjela 22 krivična predmeta, od koji najviše u prošloj godini, njih 11. Tako je jedino taj sud u cjelini odgovorio na pitanje CIN-CG-a, koliko je krivičnih predmeta zastarjelo u posljednjih pet godina i na koja krivična djela se odnose.

Prema podacima tog suda, okrivljeni su izbjegli kazne za zloupotrebu službenog položaja, teške tjelesne povrede, prevaru, utaju poreza i doprinosa, krađu, falsifikovanje isprava, izazivanje opšte opasnosti, samovlašće, prikrivanje, ugrožavanje sigurnosti, ugrožavanje javnog saobraćaja...

Maja BORIČIĆ