Nemoguće je precizno procijeniti imovinu porodice Đukanović, koja već gotovo tri decenije vlada Crnom Gorom. Cifra od 167 miliona dolara koja se pominje i ovih dana, ustvari je procjena iz 2009. godine, inostranih istraživačkih centrara.

Te godine srpski CIN, koji je učestvovao u istraživanjima, navodi da je samo Aleksandar Aco Đukanović, brat bivšeg premijera, posjeduje bogatstvo od 167 miliona dolara, da sestra Ana ima tri i po miliona, a sam Milo Đukanović - 14,7 miliona dolara. Nije precizirano na osnovu koje metodologije se došlo do te sume od ukupno 185,2 miliona dolara. Najvjerovatnije je procjenjivane lična i imovina firmi porodice upisana u javne registre u Crnoj Gori.

Postavlja se, međutim, pitanje imaju li Đukanovići nekretnine u inostranstvu, tajne račune, vlasništvo upisano na tuđe ime...

Centar za istraživačko novinarstvo Crne Gore (CIN-CG), pokušao je da provjeri tvrdnje pojedinih izvora da porodica Đukanović ima u Srbiji nekretnine. U tamošnjim katastrima došli smo samo do podatka da Ana Đukanović posjeduje garažu od 14 kvadrata u Beogradu, u Politovoj ulici na Vračaru. U zgradi od 313 kvadrata, čiji su formalni vlasnici Nikšićani Radojica Tadić i Miljko Milović. Čemu garaža, bez stana?

Nedjeljnik Monitor je prije više godina došao i do podatka da sin premijerove sestre, Edin Kolarević, ima stan u Njujorku od oko million dolara. A njegova sestra Emina u centru Beograda. I tu se završavaju nekretnine dostupne u registrima u inostranstvu.

Od 2009. - registrovana imovina Đukanovića je rasla. Od Limenke su zaradili oko 10 miliona eura. Aco je samo preko Zavoda za urbanizam i planiranje (RZUP) koji je privatizovao, dobio više milionskih poslova. Kao što je CIN-CG pisao, RZUP je u periodu od 2011. pobijedio na više od 60 tendera. U RZUP-u Aco ima 75 odsto akcija. Prethodno, samo tokom 2010. Zavod je dobio 16 tendera koje su raspisale vladine institucije, javna preduzeća ili lokalne samouprave. Vrijednost poslova u toj godini bila je 1,8 miliona eura.

Milioni se lijepe i kad prstom ne mrdnu. Aco je tako po osnovu rentiranja nekadašnje Pošte u centru Podgorice, koju je kupio po privilegovanoj cijeni, obezbijedio prihod od blizu milion. Sa Zavodom za metrologiju potpisao je ugovor kojim se Zavod obavezao da će pet godina Đukanoviću plaćati zakupninu za prostor u ulici Kralja Nikole – 10 hiljada eura mjesečno. To je 600 hiljada eura za pet godina, odnosno 120 hiljada eura godišnje. Plus renta od Agencije za zaštitu ličnih podataka i Ministarstva ekonomije, koju Đukanović ubira za istu zgradu. Radi se o dodatnih 200 hiljada eura za pet godina.

Od 2009. godine rasla je i vrijednost Prve banke, zlatne koke porodice Đukanović. CIN-CG je imao uvid u dokumentaciju Prve, finasijske i revizorske izvještaje, ali teško je utvrditi kolko je porodica Đukanović, prihodovala od ove institucije otkada je preuzela kontrolu nad najstarijom crnogorskom bankom. Ono što sa sigurnošću može reći je da Prva ubira prihode poslujući sa državom, da je njena aktiva rasla brzinom svjetlosti, posebno u prvim godinama kada je preuzela familija i da posjeduje ogromne nekretnine.

U Budvi je banka recimo 2011. godine imala nešto preko dvije hilajde kvadrata. Prva sada u metropoli turizma ima četiri puta više zemlje – 9.195 kvadrata.

U Petrovcu i Svetom Stefanu, banka danas ima oko 8.000 kvadratnih metara zemlje. Prema procjenitelju, koga je CIN-CG konsultovao, zemlja na ove dvije lokacije, Svetom Stefanu i Petrovcu, vrijedi više miliona eura.

Vrijednu zemlju banka posjeduje i u Ulcinju. Radi se o više desetina hiljada kvadrata, uglavnom u Donjem i Gornjem Štoju, od čega je preko 20 hiljada kvadrata na obali, u zoni morskog dobra. Vrijednost i ove zemlje iznosi milione, a u velikom zavisi od planova i mogućih investicija.

Značajnu imovinu banka posjeduje i u Toploj, u Herceg Novom, gdje prema katastru ima stambeno-poslovnu zgradu površine 3.590 kvadrata. Nekretnine na toj lokaciji prodaju se oko 2.000 eura po kvadratu, pa ispada da je vrijednost samo ovog objekta oko sedam miliona eura.

U međuvremenu je porasla i vrijednost nekretnine RZUP-a na u Podgorici. Zgrada se prostire na 810 kvadrata. Prema procjeni nezavisnog procjenitelja kog je CIN-CG konsultovao trenutna vrijednost objekta je oko 1.600.000 eura, ali je vrijednost značajno uvećana urbanističkim planovima: na tom je mjestu predviđena gradnja solitera od 25 hiljada kvadrata!

Dodatnu zaradu Aco bi mogao imati i od Rudnika uglja u Pljevljima, u kojem posjeduje 11 odsto. Koliko prihoduje godišnje od Rudnika nije poznato, ali on od ove firme sudski potražuje 2,3 miliona, koliko je, kako tvrdi, trebalo da mu pripadne po osnovu dividendi samo za 2009. Prema podacima sa sajta Rudnika, osnovni kapital tog društva iznosi 21.492.989,65 eura.

Aco posjeduje imovinu i preko drugih firmi, pa i onih koje se u registru obrisane, kao što je Monte Nova. U katastru je je na ovu firmu uknjižen stan od 201 kvadrat u centru Podgorice. Vrijednost tog stana kreće se oko 400 hiljada eura.

Na kompaniju Invest Nova, koju Aco posjeduje po pola sa of-šor kompanijom Chercor Co Limited sa Kipra, vodi se zemljište u Baru. Radi se o dvije parcele od ukupno 4.885 kvadrata čija se vrijednost kreće oko milion i po eura. Sama kompanija, prema podacima CRPS, ima kapital od oko 12 miliona eura.

Nakon svega poslovno carstvo Aca Đukanovića mnogo je veće nego 2009. kada je rađena jedina poznata procjena imovine porodice Đukanovića. A, od tada su u igru ušlli i novi igrači.

Sin bivšeg premijera Blažo Đukanović izgradio je imperiju. Sa svojom kompanijom BB Solar mladi Đukanović svake godine ugovori milionske poslove sa državom.

BB Solar, koju Đukanovićev nasljednik posjeduje sa partnerom Ivanom Burzanovićem, ima u Podgorici - četiri poslovna i jedan nestambeni prostor u prizemlju zgrade blizu ambasade SAD. Poslovni prostori imaju 186, 84, 78 i devet kvadrata, a nestambeni 43. Sve nekretnine te firme su kupljene, a BB Solar je upisan kao vlasnik u julu prošle godine. Poslovni prostori su pod hipotekom, zbog milionskih kredita u Prvoj banci. Sin bivšeg premijera posjeduje i značajnu ličnu imovinu, od kojeg samo poslovni prostor u zgradi Vektre u Podgorici koji je dobio na poklon od strica Aleksandra vrijedi oko million eura (vidi boks).

Zanimljivo je da se na ime Ane Đukanović, sudeći po pretrazi našeg katastra, više ne vode nekretnine koje je nekada imala. Đukanovićeva prema on line bazi katastra posjeduje samo na Veruši skromnu vikendicu (vidi boks). Prije nekoliko godina na njeno ime bilo je više stambenih i poslovnih jedinica na najatraktivnijim lokacijama u Podgorici, od kojih je neke rentirala državnim organima.

Njena advokatska kancelarija posluje odlično.

Bivši premijer Milo Đukanović, odnosno njegova kompanija Global Montenegro je još 2013. oglasila prodajukompleksa u Podkošljunu. Radi se o preko 20 hiljada kvadrata na kojima je predviđena gradnja rezidencijalnog kompleks od 42 vile. Suvlasnik i partner premijeru u kompaniju Global Montenegro, njegov kum Vuk Rajković, svoj udio prodaje po odluci izvršitelja. Đukanović posjeduje i četvrtinu zgrade Univerziteta Donja Gprica, u Podgorici, od više hiljada kvadrata.

Lična imovina u crnogorskom katastru

Milo Đukanović, njegova supruga Lidija i sin Blažo raspolažu sa desetak stanova u Crnoj Gori.

Prema katastarskim podacima, prvi čovjek DPS-a u glavnom gradu posjeduje stan od 106 kvadrata i još jedan od 73 na istom spratu, koji je, kako piše, dobio na poklon. U Nikšiću ima dva pašnjaka od 805 i 550 kvadrata i livadu od 243 kvadrata, kao i prizemne zgrade (ruševine raznog objekta) od 30 i 40 kvadrata, koje je kupio.

Lidija je vlasnica porodične stambene zgrade od 121 kvadrata, stana od 85 kvadrata i pomoćne zgrade od 12 metara kvadratnih. Nekretnine, koje je naslijedila, nalaze se u podgoričkom naselju Tološi. Na njeno ime u katastarskim podacima zavedeno je i dvorište od 500 kvadrata i livada druge klase od 157.

Blažo u Podgorici posjeduje dva poslovna prostora, od 412 i 47 kvadrata, koje je dobio na poklon. Veći poslovni prostor, kako je navedeno u imovinskom kartonu premijera iz 2007. godine, mlađi Đukanović dobio je na poklon od strica Aca. Mlađi Đukanović na Žabljaku posjeduje stan od 124 kvadrata, garažu od 17, kao i potkrovlje od 75 kvadrata koje je kupio.

Brat Aco je prema registru Uprave za nekretnine, 2015. upisao u rodnim Rastocima u Nikšiću njivu od 865 kvadrata, porodičnu kuću od 167 i 214 kvadrata, dvorište od 500 kvadrata i zemlju od 2.305 kvadrata. Samo objekti tu vrijede oko 381.000 eura, a zamljište oko 120.000 eura.

Ovaj preduzetnik u KO Podgorica II ima poslovni prostor u vanprivredi od 108, šest garaža od 14, nestambeni prostor od 255, poslovni prostor u vanprivredi od 85, 65, 80, 164 i 164 kvadrata kao i stanove od 35, 59, 301, 277 i 157 kvadrata. Sve je kupljeno i, prema bazi Uprave ze nekretnne upisano 2015. godine. Samo stanovi vrijede preko 1.200.000 eura, poslovni prostori oko 1.300.000 eura.

U KO Podgorica I, Aco ima garaže od 196 kvadrata, poslovne prostore od 327, 238, 321, 306, 282, 279, 284, 282, 302 i 161 kvadrata, zemljište od 471 i 358 kvadrata. Posjeduje i četiri poslovna prostora nekadašnje zgrade PTT od 366, 357, 374 i 375 kvadrata. Samo ovo vrijedi milione.

Aco je upisao i 320 kvadrata šume na Žabljaku, a u Kolašinu 275.414 kvadrata zemlje, prema skijalištu. Na svoje ime Aco posjeduje i spomenike kulutre u Dobroti.

Đukanovićeva sestra Ana ima vikendicu na Veruši od 39 kvadrata i neplodno zemljište od 331.U katastarskim podacima stoji da je upisan teret za te nekretine, jer je neutvrđeno pravo svojine.

Anin sin Edin Kolarević posjeduje stan od 76 kvadrata u Petrovcu, koji je kupio. U Kolašinu posjeduje šumu pete klase od 23.003 kvadrata, livade sedme klase od 1646, 4818 i 3232 metara kvadratnih, kao i šume od 4226 i 8895 kvadrata, koje je takođe kupio. Kolarević je vlasnik i stana od 124 kvadrata i potkrovlja od 75 na Žabljaku.

Prema katastarskim podacima, njegova sestra Emina ne posjeduje nekretine u Crnoj Gori. Međutim ona je, prema katastarskim podacima iz Srbije, vlasnica stana od 129 kvadrata u srcu Beograda, na adresi Svetozara Markovića.

Tužilaštvo istražuje rad danilovgradske kompanije “Crnagorakop”, koja je dijelom i u državnom vlasništvu.

Trenutno su aktivna dva krivična predmeta.
Jedan od predmeta preuzelo je i Specijalno državno tužilaštvo, na čijem je čelu glavni specijalni tužilac Milivoje Katnić.
Iz Osnovnog državnog tužilaštva (ODT) u Podgorici saopšteno je da su protiv te kompanije bila formirana tri predmeta.
“Predmet formiran protiv N. B. i V. B., zbog produženog krivičnog djela - zloupotreba položaja u privrednom poslovanju i zloupotreba položaja u privrednom poslovanju putem pomaganja, dostavljen je Specijalnom državnom tužilaštvu na nadležno postupanje”, saopštila je Centru za istraživačko novinarstvo (CIN-CG) Danka Ivanović Đerić iz ODT Podgorica.
U ODT Podgorica bio je formiran i predmet po prijavi MANS-a, zbog sumnje u zakonitost procesa privatizacije i uvođenja stečaja u toj firmi.
Ipak tužilaštvo u tom predmetu nije našlo dokaze da je bilo nezakonitosti.
“Ocjenom prikupljenih dokaza, utvrđeno je da nema dokaza da je bilo koje lice izvršilo bilo koje krivično djelo, za koje se goni po službenoj dužnosti, te je obavještenje o donijetoj odluci poslato podnosiocu predstavke”, kazala je Ivanović Đerić.
Dodala je da je formiran i treći predmet protiv kompanije “Crnagorakop” po prijavi advokata A. A.
Radi se o prijavi protiv odgovornih lica u privrednom društvu “Crnagorakop AD”, zbog krivičnih djela - oštećenje povjerioca i povreda prava iz socijalnog staranja. Ivanović Đerić je saopštila da je taj predmet u fazi izviđaja. Država Crna Gora akcionar je u toj firmi preko Investiciono - razvojnog fonda, Republičkog fonda penzijsko - invalidskog osiguranja i Zavoda za zapošljavanje Crne Gore. Jedan od vlasnika firme “Crnagorakop NB”, koja je većinski vlasnik “Crnagorakop AD”, Slobodan Babić rekao je da nije upoznat da tužilaštvo istražuje poslove njegove kompanije.
“Prvi put čujem za tako nešto. Niko me nije saslušavao u tužilaštvu. Mora da imate pogrešnu informaciju”, rekao je Babić, odgovarajući na pitanja novinara.

Krijumčarenje kafe iz Crne Gore u BiH

Kompanija “Crnagorakop NB” iz Danilovgrada pominjana je prije nekoliko godina u Bosni i Hercegovini u vezi krijumčarenja kafe.
U martu 2012. godine na graničnom prelazu Klobuk carinici su pronašli 104 kilograma skrivene kafe, koja je trebalo ilegalno da uđe u tu susjednu zemlju.
Utvrđeno je da je ilegalna kafa poslata iz Crne Gore u redovnoj pošiljci 4.980 kilograma sirove kafe. Uvoznik te redovne pošiljke je bila firma “Crnagorakop NB” sa sjedištem u Trebinju, a pošiljalac istoimena firma iz Danilovgrada.
Nelegalna roba je tada privremeno oduzeta i smještena u skladište Uprave za indirektno oporezivanje BIH (UIO).
Protiv vozača prevozničke firme i uvoznika tada je
pokrenut prekršajni postupak, shodno Zakonu o carinskim prekršajima BiH.
O svemu je te godine obaviješteno i Tužilaštvo BiH.
Nije poznato šta je tužilaštvo BiH preduzelo u tom predmetu i da li je utvrđena bilo čija krivična odgovornost.

Vladimir Otašević

Više od četri hiljade stranaca u posljednje tri godine tražilo je azil u Crnoj Gori, a samo 21 osoba je dobila stalni status izbjeglice, a sedam dodatnu zaštitu (privremeni boravak).
To je saopšteno Centru za istraživačko novinarstvo (CIN-CG) iz Direkcije za azil - Ministarstva unutrašnjih poslova.
Razlika između statusa izbjeglice i dodatne zaštite je u tome što se u prvom slučaju status trajno dodjeljuje, dok se u drugom zaštita određuje na period od godinu.
Nakon toga se procjenjuje stanje u državi porijekla i zavisno od okolnosti, dodatna zaštita se ukida ili u kontinuitetu produžava za period od šest mjeseci.
Od prvog januara 2014. do 14. novembra ove godine u Crnoj Gori azil je tražilo ukupno 4.176 stranaca. Od tog broja više od dvije hiljade su porijeklom iz zemlje zahvaćene ratom - Sirije.

Postavlja se pitanje gdje završava nekoliko hiljada stranaca koji nisu dobili pozitivan odgovor na zahtjev za azil.
Uprava policije bavila se tim pitanjem, kroz operativni rad na polju trgovine ljudima i ilegalnih migracija.
U policijskom dokumentu za prošlu godinu "Procjena opasnosti od teškog i organizovanog kriminala u Crnoj Gori - SOCTA" navedeno je da "ilegalni migranti zloupotrebljavaju proceduru za dobijanje azila".
Tu se pojavljuje termin "lažni azilanti".
"Prema podacima MUP-a Crne Gore, od ukupno 9.192 podnijetih zahtjeva za azil u periodu od 2007. do maja 2015. godine, zaštita je odobrena samo za 14 lica. Za ostala lica u najvećem procentu se obustavlja postupak za dobijanje azila, jer se tražioci azila ne odazivaju na poziv za davanje izjave o okolnostima napuštanja države porijekla, obzirom da nakon par dana napuštaju teritoriju Crne Gore", piše u dokumentu policije.
Iz policije imaju podatke da je tranzitna ruta ilegalnih migranata uglavnom iz Albanije preko Crne Gore u pravcu Srbije i dalje prema Mađarskoj i drugim zemljama EU. Krajnja destinacija im je obično srce Evrope - Njemačka.
On obično u Crnu Goru ulaze kod graničnog prelaza Božaj.
"Nakon podnošenja zahtjeva za dobijanje azila zadržavaju se nekoliko dana u prihvatnom centru Spuž, nakon čega nastavljaju kretanje u pravcu Rožaja, u čijoj okolini ilegalno prelaze granicu ka Srbiji, najčešće u oblasti oko graničnog prelaza Dračenovac", piše u dokumentima policije, a u koja je CIN-CG imao uvid.
Crnogorska policija sprovela u prethodnom periodu nekoliko istraga i procesuirala neke organizovane grupe krijumčara, koji su migrantima omogućavali ilegalni prelazak državne granice i prevoz preko teritorije Crne Gore.
U nekim slučajevima su korišćeni i taksi prevoznici. Policija je prije dvije godine imala podatke da imigrante preko Crne Gore organizovane grupe švercuju za cijenu od 3.500 do 4.000 eura po osobi.
Krajem marta ove godine realizovala je akciju kodnog naziva "Mapa", u borbi protiv organizovanih kriminalnih grupa koje učestvuju u krijumčarenju ljudi preko teritorije Crne Gore.
Tada su uhapšeni Ž. M. iz Podgorice i E. S. iz Tutina. Osumnjičeni su da su u periodu od aprila do oktobra 2015. godine zajedno sa više drugih nepoznatih osoba prokrijumčarili ukupno 22 tražioca azila u Crnoj Gori ka Srbiji.

"Sadašnji kapaciteti dovoljni i kvalitetni"

Iz Uprave za zbrinjavanje izbjeglica saopšteno je za CIN-CG da se u Centru za smještaj lica koja traže azil trenutno nalazi 64 osobe.
“Od tog broja 57 osoba je sa statusom tražioca azila i sedam lica kojima je priznat status izbjeglice”, piše u odgovorima koje je poslala Sanja Miličković iz Centra za poslove azila.

Dodali su da Centar za smještaj lica koja traže azil ima ukupno 80 mjesta.
“Centar se nalazi u Spužu. Pored kapaciteta Centra za smještaj maloljetnih tražilaca azila bez pratnje opredijeljen je i dio kapaciteta Javne ustanove  “Ljubović“ Podgorica” navodi se u odgovorima.
Dodali su da u poslednje tri godine među licima iz sistema azila koja su boravala u Centru,  nije bilo nikakvih problema.
“Prema našim saznanjima, u poslednje tri godine nije bilo slučajeva da organi reda gone neko od lica koje je boravilo u Centru. Monitoring praćenja popunjenosti i procjene adekvatnosti kapaciteta Centra, koji se od otvaranja Centra sprovodi u saradnji sa UNHCR-om, pokazuje da za sada nije potrebno povećavati kapacitete za smještaj lica iz sistema azila, te da je kvalitet usluga u Centru koji se pruža ovim licima adekvatan njihovim potrebama. Ukoliko bi se u narednom periodu kapaciteti Centra pokazali nedovoljnim, Uprava za zbrinjavanje izbjeglica bi blagovremeno, obezbjedila dodatne kapacitete za smještaj ovih lica”, piše u odgovoru  Uprave za zbrinjavanje izbjeglica.

Kad intimu čuvaju čaršavi

Veliki dio migranata, koji su u zemlje EU ušli preko “balkanske rute”, obično završava u Njemačkoj.
To je zemlja u kojoj traže azil. Novinari CIN-CG bili su jednom od privremenih prihvatilišta za azilante u njemačkom gradu Berlinu. Prilikom posjete prihvatilištu novinari su morali da potpišu ugovor u kojem je navedeno da ne smiju otkrivati tačnu lokaciju i naziv prihvatilišta, iz razloga zaštite azilanata.
Radi se o zatvorenoj školskoj ustanovi koja je prilagođena uslovima života. Bezbjednost i red u prihvatilištu održavaju službenici obezbjeđenja, kao i osoblje.
Tražioci azila iz različitih zemalja stanuju u nekoliko većih prostorija škole. U jednoj od njih može se zateći više porodica, čiju intimu štite platneni čaršavi.

Higijena nije na zavidnom nivou. Jedan od migranata sa Balkana, koji je tu sa porodicom, žalio se da su mu djeca od nehigijene nekih stanara prihvatilišta dobila šugu.
U sklopu škole nalazi se menza, gdje tri puta dnevno hranu  koriste migranti iz Avganistana, Sirije, Pakistana... Neke od porodica koje se nisu uspjele navići na hranu iz menze, kupuju namirnice i sami kuvaju. Od države azilanti iz prihvatilišta mjesečno dobijaju socijalnu pomoć 135 eura po osobi, ukoliko žele hranu obezbijeđenu u okviru smještaja. Sa druge strane, ako ne koriste hranu u smještaju već je kupuju vani država im daje 350 eura po osobi.

"Punoljetni se predstavljaju kao maloljetni"

Novinar CIN-CG bio je u posjeti i Javnoj ustanovi  “Ljubović“ u Podgorici, u kojoj trenutno nema azilanata.
Direktorica te ustanove Mirjana Đurić pojasnila je da svoje kapacitete koriste za maloljetne migrante.
"Ne dolazi kod nas puno maloljetnih migranata. Imamo prihvatnu stanicu, između ostalih i za tu kategoriju djece. Zadržavaju se po procjeni. Oni bez dokumenata često pokušavaju da pređu granicu. Tu se zadržavaju dok se ne utvrdi njihov identitet i dok eventualno ne podnesu zahtjev za azil. Nismo imali puno djece maloljetne bez pratnje koja se izjašnjavaju da traže azil. Skoro smo imali dva maloljetnika iz Avganistana, koji su imali ovdje porodice", saopštila je Đurić. Dodala je da u posljednje dvije godine nisu imali maloljetne djece bez pratnje koja su bila kod njih u prihvatnoj stanici a da su na kraju tražila azil u Crnoj Gori.

"Ono što se često dešava je da se punoljetni bez dokumenata izjašnjavaju kao maloljetnici, jer očekuju da će imati bolji tretman. Radimo sa njima i kad im se objasni koja imaju prava onda obično na kraju priznaju da imaju više godina nego što su saopštili", rekla je Đurić.
I socijalna službenica JU "Ljubović" Milica Obradović potvrdila je da se punoljetni izjašnjavaju kao maloljetni.
"Imamo brojne sadržaje koje djeca koriste. Kuhinju u kojoj imaju pet obroka, teretanu, biblioteku... tu su vaspitači koji su stalno uz njih. Trudimo se da previše ne miješamo djecu migrante sa maloljetnicima koji su tu u ustanovi, jer znaju jedni druge da zadirkuju. U svakom slučaju nije bilo problema i red se poštuje", kazala je Obradović.

Vladimir Otašević i Nevena Vulević

Ovaj članak je nastao u sklopu projekta "Data-driven journalism against prejudices about migration", koji je realizovan u Berlinu, Njamačka.

Dok Vlada sprovodi mjere štednje smanjujući socijalne naknade i dječje dodatke, iz budžeta je za sudske i radne sporove za četiri godine isplaćen 71 milion eura. Nadležni u organima državne uprave, uprkos tolikoj sumi, ne odgovaraju za greške i nepoštovanja ugovora i zakona.

„Činjenica da su građani od 2012. do ove godine platili više od 70 miliona eura za radne sporove ukazuje na kolaps principa odgovornosti i sankcija u javnoj upravi zbog enormnih šteta koje trpi država“, kazao je poslanik SNP-a Aleksandar Damjanović za Centar za istraživačko novinarstvo (CIN-CG). On je ukazao da će ta cifra, ako se bude nastavila dosadašnja dinamika, ove i naredne godine preći stotinu miliona eura.

Uvode se, ističe Damjanović, novi nameti i smanjuju stečena prava građanima u osjetljivom sociojalnom položaju, umjesto da se imenom, prezimenom i funkcijom jasno ukaže na političku i svaku drugu odgovornost za enormne milionske štete pričinjene državi za sudske troškove.

“Pogrešnim i nezakonitim postupanjem ili nepostupanjem dijela državne administracije, koja svoj rezultat ima u troškovima izdataka po osnovu sudskih postupaka koje plaća država, godišnje se u prosjeku izdvaja suma koja je gotovo ista kao sredstva koje umanjenjem naknada za majke država pokušava da nadomjesti”, pojašnjava jedan od prvaka SNP-a.

Državna revizorska institucija (DRI) je početkom ove godine utvrdila je da nije postojalo ekonomično upravljanje za sudske troškove po osnovu radnih odnosa, koji se isplaćuju iz budžeta. Revizori su utvrdili da zaposleni radne sporove najčešće vode protiv ministarstava unutrašnjih poslova, odbrane, pravde i finansija. Zbog toga je tim resorima preporučeno da, između ostalog, postupaju po pravosnažnim presudama i izbjegnu neekonomično trošenje budžetskih sredstava, utvrde način vođenja evidencije o sporovima, imenuju osobe odgovorne za saradnju sa Zaštitinikom imovinsko-pravnih interesa, ali i vrše analize uzroka nastanka sporova. Ministarstavima je dat rok od pola godine da postupe po preporukama iz izvještaja.

Član Senata DRI Branislav Radulović kazao je za CIN-CG da Ministarstavo finansija, shodno preporukama, mora da planira izdatke za sudske sporove na osnovu realnih projekcija. Naglasio je da sredstva za isplatu izdataka za sudske sporove treba planirati u budžetima potrošačkih jedinica, kako bi bile u mogućnosti da isplaćuju novac po pravnosnažnim rješenjima u zakonskom roku. Iako su preporuke DRI da se poštuju sudske presude, u budžetima često za to nijesu namijenja sredstva, što dovodi do nagomilavanja dugova koji će još rasti, jer će se vraćati sa kamatom.

U izjašnjenju Ministarstava pravde na preporuke DRI, koje je CIN-CG dobio po zahtjevu o slobodnom pristupu informacijama, piše da se veliki broj tužbi odnosi na potraživanja zaposlenih zbog prekovremenog rada u Zavodu za izvršenje krivičnih sankcija (ZIKS). Taj resor navodi da je uprava ZIKS-a prethodne tri godine tražila predlogom Plana budžeta sredstva za prekovremeni rad, ali da nijesu bila opredijeljena Zakonom o budžetu.

“U dosadašnjem periodu Budžetom Ministarstava pravde - ZIKS na budžetskoj poziciji 'sudska rješenja' bila su planirana sredstva u iznosu od jedan euro, shodno uputstvu Ministarstava finansija”, piše u izvještaju Ministarstava pravde koje je dostavljeno CIN-CG.

I Ministarstavo unutrašnjih poslova (MUP) navodi da ove godine nijesu postojala sredstva za isplatu po sudskim presudama, zbog čega se ne može realizovati preporuka DRI da postupe po pravosnažnim odlukama sudova.

Oni su pojasnili da od 2013. godine imaju elektronsku evidenciju o podnijetim tužbama, ali i da postoji jedinica koja sarađuje sa Zaštitnikom imovinsko-pravnih interesa i Agencijom za mirno rješavanje sudskih sporova.

„Vlada u budžetu za narednu godinu za te namjene predvidja svega 1,87 miliona eura što ne odgovara realnosti, i što ukazuje da su i ostale budžetske projekcije činjenično i logički neutemeljene”, upozorava Aleksandar Damjanović. Tako, ističe on, Vlada ne poštuje preporuke DRI, ali ni sopstvene stavove „da će potrošačkim jedinicama koje uzrokuju štete umanjiti budžetom predviđena sredstva za narednu godinu, kako bi se uveo princip odgovornosti prema novcu građana“.

IA naglašava da država troši mnogo novca na greške državnih organa i da to dobro ilustruje slučaj “limenka”.

“U tom slučaju je nepoštovanje ugovorne obaveze o kupoprodaji zemljišta sa bratom premijera Mila Đukanovića od strane jednog organa - Uprave policije, koštalo državu preko 10 miliona eura. To je samo ilustracija načina na koji obaveze koje država preuzme mogu da se negativno odraze na državni budžet i samim tim, na građane”, piše u publikaciji IA.

Milione za „limenku“ platili su građani, umjesto odgovornih pojedinaca koji su nesavjesnim poslovanjem omogućili premijerovom bratu da dobije ogroman novac u sporu sa državom. Na karju postavlja se pitanje – da li su mnoge od ovih grešaka namjerne.

Diciplinski postupci rijetkost u ministarstvima

Prema nalazima IA, od 2012. godine naovamo, svega dva visoka rukovodioca smijenja su zbog “nestručnog i nesavjesnog obavljanja funkcije, odnosno nezakonitosti rada i postupanja”.

Iako su prepoznati kao organi protiv kojih zaposleni često pokreću tužbe i dobijaju ih na sudu, ministarstva odbrane i pravde od 2013. godine nijesu pokrenuli nijedan disciplinski postupak u tim resorima. MUP je u ovoj i prošloj godini sproveo po jedan disciplinski postupak, a 2014. godine disciplinski postupak protiv dva službenika, koji su pogrešno informisali građane. Oni su kažnjeni umanjenjem dvije zarade za 20 odsto.

Ministarstavo finansija lani je novačno kaznilo jednu službenicu, zbog nepravilnog korišćenja i raspolaganja povjerenim sredstvima, uslijed kojih je nastupila šteta za taj državni organ. Tokom 2014. godine jedan namještenik je novčano kažnjen zbog neopravdanog izostanka sa posla.

Podaci IA pokazuju da je iste godine jednom namješteniku Ministarstava finansija uručen otkaz, ali u tom resoru nijesu naveli kakvu povredu službene dužnosti je namještenik počinio.

Zaštitnik zatrpan predmetima, bez snage da se suoči sa problemom

Prema nalazima Instituta Alternativa (IA), sporno je funkcionisanje Zaštitnika imovinsko-pravnih interesa, institucije koja postoji već šest godina u okviru Ministarstva finansija, a čiji je primarni zadatak da zastupa državne organe u sporovima.

Informacije IA pokazuju da je, na osnovu predmeta okončanih u 2014. i 2015. godini, Zaštitnik državne organe kao tužene zastupao u čak 6.194 sporova, a kao tužioce u svega 27. Sporno je što ta instutucija rijetko i neuspješno koristi vansudsko rješavanje spora, kao jedan od mogućih načina rasterećenja institucije, iako su tokom ove godine napravljeni određeni pozitivni pomaci.

IA u svojoj publikaciji “Šta štiti Zaštitnik?” ukazuje i da su dostupni izvještaji Zaštitnika veoma šturi, ali i da Vlada tokom 2012. i 2013. uopšte nije razmatrala Izvještaj o radu te institucije. Zaštitnik, je u poslednjem izvještaju o radu, ukazao i na lošu komunikaciju sa državnim organima, koji nemaju kontakt osobe za dostavljanje neophodnih informacija neophodnih za pravovremenije rješavanje sporova.

IA ukazuje i da je institucija zatrpana predmetima, jer je lani postupala u čak 15.486 parnična predmeta. To znači da je po zaposlenom u toj instituciji, kao zakonskom zastupniku državnih organa, bilo 1406 predmeta.

Ana KOMATINA

Ovaj članak je nastao uz pomoć Evropske unije u okviru projekta “Civilno društvo za dobru upravu: Da služi i zasluži!”, koji sprovode Institut alternativa, Bonum, Natura, Novi horizont i Centar za istraživačko novinarstvo. Sadržaj ovog članka je isključiva odgovornost autora i ni na koji način ne odražava stavove Evropske unije.

Bivši gradonačelnik Kolašina Mileta Bulatović,  u reagovanju na tekst “Milioni za puteve, bez tendera i ugovora” inkriminiše sam sebe.
On je kao prilog svojoj tvrdnji da je u tekstu napadnut tek iz političkih razloga, dostavio kopiju Poziva na otvaranje postupka za izbor najpovoljnije ponude za asfaltiranje gradskih i prigradskih ulica.
Taj dokument, međutim, samo je prilog glavnim nalazima  teksta - da je opština dok je on bio na njenom čelu na sumnjiv način poslovala sa kompanijom “Putevi Bijelo Polje”.
Naime, tender na koji se Bulatović poziva rapisan je u rubrici Crna hronika nekadašnje Republike kada su poslovi sa kompanijom “Putevi Bijelo Polje” uveliko dogovoreni. Tender datira iz 18. oktobra 2008, nekoliko mjeseci nakon što je opština sa tom kompanijom potpisala dva ugovora u vrijednosti od oko 220 hiljada eura, a da prethodno nije raspisala tender.
Suština raspisivanja tendera je, valjda zna Bulatović, da se spriječi privilegovano poslovanje.  A ne da se po završenom poslu raspiše, kako bi se prikrile sumnjive transakcije sa privilegovanim partnerima. Bulatović i dalje nije objasnio kako to da je Opština sa kompanijom “Putevi Bijelo Polje” million više.

Bivši predsjednik Opštine Kolašin Mileta Bulatović  kazao je da su navodi aktuelne predsjednice Opštine Željka Vuksanović u tekstu „Milon za puteve, bez tendera i ugovora“ neistiniti. Ona je, kako je rekao Bulatović, „zajedno sa NVO, „Vijestima i istraživačkim novinarima na starom zadatku blaćenja ranijeg rukovodstva opštine Kolašin, sve iz političkih razloga da bi sakrili svoj nerad i neznanje“.
U prilog svojim tvrdnjama Bulatović je dostavio kopiju Poziva na otvranje postupka za izbor najpovoljnije ponude za asfaltiranje gradskih i prigradskih ulica, od 18. oktobra 2008. godine.

Kolašinska vlast  je u periodu od 2007. do 2013. godine,  dok je tim gradićem na sjeveru vladao dvojac Mileta Bulatović i Mile Šuković, poznat po brojnim aferama, kompaniji Putevi Bijelo Polje platila preko million eura  za  rekonstrukciju lokalnih dionica, bez odgovarajuće finansijske dokumentacije i ugovora. Uz to, svi poslovi su Putevima dodjeljeni - bez  tendera .

U šestogodišnjem periodu Opština je toj kompaniji isplatila, prema finansijskoj dokumentaciji u koju je CIN CG imao uvid, tačno 1.184.396 eura iako je sa tom bjelopoljskom firmom u ovom periodu ugovorila samo dva posla ukupne vrijednosti 220.154, 22 eura. Ni za ta dva posla, ali ni za ostale koji su isplaćeni Putevima bez sklopljenih ugovora, nije  raspisan tender.

,,Apsolutno ni za jedan od poslova koji su papreno plaćeni Putevima nije bio raspisan tender”, kaže za CIN CG Željka Vuksanović, aktuelna gradonačelnica ovog sjevernog grada.

Zbog sumnji u korupciju nova opštinska vlast je svu dokumentaciju o poslovima i transakcijama sa bjelopoljskim Putevima ustupila specijalnom policijskom timu još 2015. godine, po dolasku na čelo grada.

,,Finansijska dokumentacija pokazuje da su sa Putevima potpisana samo dva ugovora, jedan vrijedan 43.629,30 i drugi od 176.524.00 eura. Poslovi su  naravno  ugovoreni bez tendera, a u ugovorima se ne definišu precizno ni poslovi zbog kojih su Putevi angažovani”, kaže gradonačenica Kolašina.  Prema njenim riječima, od istražnih organa još nemaju nikakvu informaciju šta je urađeno povodom toga. ,,Nemamo nikakvog odgovora”.

Prvi od ukupno dva ugovora koje je Opština Kolašin potpisala sa bjelopoljskom kompanijom, datira iz aprila 2008. godine. Prema tom dokumentu sa Putevima je lokalna vlast ugovorila ,,izvođenje radova na lokalnom putu Drijenjak-Blatine (do crkve)”, a vrijednost tog posla je 43.629,30 eura. Ugovor je u ime Opštine potpisao tadašnji gradonačelnik Kolašina Mileta Bulatović. Dok je u ime tadašnjeg direktora kompanije Putevi Milana Bojovića, ugovor potpisala Nataša Šljukić.

Prema evidenciji Centralnog privrednog registra (CRPS), vlasnik Puteva Bijelo Polje je istoimena firma iz Užica, koja je prema beogradskoj Agenciji za privredne subjekte osnovana u julu 2000. godine. Aktuelni direktor  kompanije Putevi Bijelo Polje koja je u stopostotnom vlasništvu majke kompanije iz Užica je prema CRPS Sabahudin Kožica. U vrijeme dok je Bojović gazdovao kompanijom, poslovi sa državom samo su pristizali. Bojović je između ostalog sa Opštinom  Bijelo Polje 2007. godine potpisao ugovor vrijedan million eura za ,,radove na ulicama i lokalnim putevima u Bijelom Polju”.  Naredne, 2008. godine Bojović je sklopio ugovor sa Direkcijom za saobraćaj vrijedan 14.500.000 eura, za izgradnju puta Risan - Žabljak.

Drugi ugovor između Opštine Kolašin i Puteva potpisan je dva mjeseca nakon prvog, u junu 2008. godine. U tom se ugovoru ne precizira ni koje radove Putevi treba da odrade za naručioca, odnosno Opštinu Kolašin.  Kao predmet ugovora se navodi ,,popravka ulica u Kolašinu”. Kojih ulica, nema ni pomena. Cijena radova  koji se i ne pominju je ipak ugovorena i iznosi – 176.524,92 eura. I ovaj ugovor je u ime Opštine potpisao tadašnji gradonačelnik Mileta Bulatović, a u ime Puteva tadašnji direktor Milan Bojović.

Opština je, dakle, sa Putevima u šestogodišnjem periodu prethodne vlasti ugovorila poslove vrijedne 220.154, 22, a platila gotovo million eura više.

Ugovoreni poslovi od 220.154,22 su presudom Privrednog suda iz 2010. godine povećani skoro duplo – 486.410,22 eura. Toliko je taj sud naložio Opštini da isplati Putevima u ime dva ugovorena posla. Sud je utvrdio da su bez obzira na duplo manje dogovorenu cijenu Putevi Opštini uredno dostavljali fakture na iznose veće od dogovorenih, a u skladu sa građevinskim knjigama koje je ta kompanija vodila. U presudi se navodi da Opština na to nije imala nikakvih primjedbi, i da treba da im isplati iznos koji potražuju – 486.410,22 eura. Tu presudu je potvrdio i Apelacioni sud Crne Gore.

No, čak i da su Putevi zakonito duplo skuplje naplatili dogovorene poslove sa Opšinom, nije jasno kako su i na osnovu čega gradske vlasti bjelopoljskoj kompaniji isplatile  ukupno oko 1.200.000 eura tokom šest godina. Presudom Privrednog suda nesporno je utvrđeno  da je kolašinska vlast sklopila sa Putevima samo dva ugovora, ukupne vrijednosti od oko 220 hiljada eura.

Prema finansijskoj dokumentaciji Opštine Kolašin iz tog šestogodišnjeg perioda proizilazi da je Opština Putevima 2007. godine isplatila 155.000 eura za:  održavanje puta Breza-Radigojno, ,,put od crkve Sv. Dimitrija do Željezniče stanice” i  ,,put plana”. Ni za jedan od tih poslova nikada nije raspisan tender, a nema tragova da je ikada potpisan ugovor za te poslove za koje je Opština platila Puteve.

Dokumentacija dalje pokazuje da je tokom 2008. godine Putevima  plaćeno ukupno 235.293,50 eura. Navodi se da je tim novcem plaćen ,,put Babljak”, ,,lokalni put naselje Svinjače”, opet ,,put plana” i ,,obaveze iz prethodne godine”. Nema targova da je tender za te poslove raspisan.

Naredne, 2009. godine, Opština je Putevima platila 200.000 eura. Kao predmet plaćanja Opština navodi – ,,obaveze iz prethodnih godina”.

Tokom  2011. godine Putevima je iz opštinske kase uplaćeno čak 309,676,63 eura. U finansijskoj dokumentaciji se pri tom uopšte precizno ne navodi šta je za  tolike novce uradila bjelopoljska kompanija. U dokumentaciji se navodi da je 9.676.63 eura otišlo na troškove spora,  100.000 eura ,,za rekonstrukciju ulica u Kolašinu” (ne navodi se kojih), 105.103,90 eura za ,,popravku više manjih ulica” i 71.208,99 eura za, citiramo: ,,izgr lokal puta u nas g pažanj”.

Ista priča se nastavlja i u godinama koje slijede, pa je sljedeće 2012. godine  Putevima  isplaćeno 2.901,78 eura, a naredne 2013.  godine – 281.524,89 eura. Cijela suma od preko 280 hiljada eura pri tom je isplaćena opet zbog, kako se navodi u opštinskim knjigama – ,,obaveza iz ranijeg perioda”.

,,Ni za jedan od poslova koji se navode u krajnje šturoj dokumentaciji nije raspisan tender”, ponavlja gradonačelnica Kolašina Željka Vuksanović.

CIN CG je ovim povodom kontaktirao bivšeg gradonačelnika Kolašina Miletu Bulatovića, no on je bio nedostupan. Bulatović ranije, kada  ga je  CIN  CG  kontaktirao zbog sumnjivih transakcija u koje je bila uključena kolašinska Opština dok je on bio na čelu tog gradića, nije bio spreman da odgovara na pitanja novinara: „Sjašite, prešli ste svaku granicu i vi i istraživačko novinarstvo i Vijesti. Znamo mi dobro ko ste vi“, kazao je tada, ne nudeći odgovore na brojne dileme.

Dileme oko poslova bivše kolašinske vlasti sa kompanijom Putevi Bijelo Polje trebalo bi da razjasne nadležni organi.

Milena Perović Korać

Uhapšeni švercer oružja i droge u Italiji - Đenaro Hajdari (33), zvani “Toni Crnogorac”  upisan je u crnogorski birački spisak na osnovu  lažne adrese prebivališta.
To je pokazalo istraživanje Centra za istraživačko novinarstvo (CIN-CG).
Hajdariju su prije nekoliko dana stavljene lisice u policijskoj akciji kodnog naziva “Omega”, koju je sprovela italijanska policija u regijama  Lećea i Brindizija na jugu Italije.
Akcijom je, kako je tvrdila policija, razbijena  organizovana kriminalna grupa koja se  bavila preprodajom droge, podvođenjem prostitutki i prodajom oružja.
Italijanski mediji su prenijeli da Hajdari živi u romskom kampu “Panareo” u predgrađu Lećea i da je bio glavni snabdjevač oružjem  mafije za koju je, osim oružja, nabavljao i drogu i prostitutke.
U evidenciji Ministarstva unutrašnjih poslova Crne Gore (MUP) piše da Hajdari (Gennaro Hajdari) živi u kući, koja se nalazi  u Ulici husinjskih rudara u podgoričkom naselju Konik.

Međutim za Hajdarija niko od stanovnika te ulice nije čuo. Da se radi o lažnoj adresi, za CIN-CG potvrdio je i  lično vlasnik kuće prijavljene kao   prebivalište Hajdarija.
“Nikad nisam čuo za tog čovjeka. On nikada nije živio u mojoj kući. Već duži niz godina sam u Francuskoj i ovdje imam dugogodišnju podstanarku”, kazao je vlasnik S. B., čije je ime poznato redakciji.
I podstanarka je potvrdila da Hajdarija nikad nisu vidjeli.
“Ja ovdje živim više od 20 godina. Ovdje taj čovjek nije stanovao nikad”, rekla je  N. Ž.
Na sajtu “birači.me” može se vidjeti da Hajdari može uredno da glasa na izborima na biračkom mjestu - Osnovna škola “Božidar Vuković Podgoričanin” broj 84-D.
Prema Zakonu o izboru odbornika i poslanika - pravo da bira i da bude biran za poslanika ima državljanin koji je navršio 18 godina života, koji je poslovno sposoban i koji ima prebivalište u Crnoj Gori najmanje dvije godine prije dana održavanja izbora.
Upravo u dijelu prebivališta birača nalazi se prostor za razne manipulacije. S obzirom na to da je adresa prebivališta lažna i da mediji u Italiji, prema podacima tamošnjih državnih organa, tvrde da živi u Italiji, Hajdari po svemu sudeći ne bi smio da se nalazi u crnogorskom biračkom spisku.
Kako i kada je to pravo dobio nije poznato. Crnogorski  Zakon o registrima prebivališta i boravišta kaže da je MUP dužan da izvrši provjeru tačnosti adrese iz prijave prebivališta, prilikom promjene - upisa prebivališta.
Toni Crnograc, naveli su Italijani, poznat je lokalnoj policiji kao izvršilac raznih krivičnih djela.  U septembru 2013. godine hapšen je zbog sumnje da je vođa bande specijalizovane za provale. On je prošle godine   osuđen  na kaznu od sedam godina zatvora zbog podvođenja prostitutki, iznude i povreda. Ta presuda  još nije pravosnažna, tako da je Hajdari  bio na slobodi.

Policija je Tonija Crnogorca prije nedavnog hapšenja počela da istražuje nakon što im je informacije o njegovim nelegalnim aktivnostima dao svjedok saradnik Điole Greko. U maju ove godine  Greko je nadležnim organima saopštio da je za potrebe mafije nabavljao oružje od Hajdarija.
“Oružje smo plaćali kešom ili drogom,   kokainom ili marihuanom. Kad smo dolazili u kamp, Toni je slao klince koji su odlazili na deponiju, odakle su donosili oružje. Tada mi je saopštio da oružje dolazi iz Crne Gore, sakriveno unutra do rezervoara od automobila”, kazao je Greko policiji i tužiocima.
Policijska akcija “Omega”,  u kojoj je  Hajdari uhapšen sa još   57 osumnjičenih kriminalaca, bavila se  ozloglašenom italijanskom mafijom “Sakra Korona Unita”.
Ta kriminalna grupa je poznata po švercu narkotika i surovim likvidacijama članova klana.

Uprava policije ocijenilia Luku Bar kao rizičnu tačku šverca

Uprava policije u "Procjeni opasnosti od teškog i organizovanog kriminala u Crnoj Gori - SOCTA" za 2015. godinu navodi da je luka Bar rizična tačka šverca oružja iz Crne Gore. Takođe, to se navodi i za granični pojas sa Kosovom. "U Crnoj Gori su zabilježeni samo pojedinačni slučajevi krimumčarenja manjih količina oružja prema zemljama EU, dok nisu registrovani slučajevi organizovanog krijumčarenja oružja preko Crne Gore. Samo u pojedinim slučajevima članovi organizovanih kriminalnih grupa (OKG) bili su učesnici u procesu krijumčarenja", piše između ostalog u policijskom dokumentu.

Vladimir Otašević

Grčke vlasti godinama zbog sumnji u šverc cigareta zapljenjuju brodove koji isplovljavaju iz crnogorske luke Bar.

U posljednjih pet godina u grčkim vodama   “palo” je najmanje šest takvih brodova.

Tone zaplijenjenih cigareta nesmetano su utovarene  u barskoj luci, a destinacije su im po papirima obično bile - Libija, Egipat, Turska, Liban...

Jedan od tih slučajeva dobio je epilog na  grčkom sudu, gdje su odgovorni zbog šverca osuđeni na godine zatvora.

Radi se o  brodu “Zahra”, koji je iz crnogorske luke isplovio početkom marta prošle godine. Cigarete “cooper”, “gr” i “royal”, vrijedne oko 35 miliona eura, bile su ukrcane na taj brod u  luci Bar.

Grčki istražni organi 16. marta   “Zahru” su stopirali  u zalivu Mjesaras na ostrvu Krit.

Grčka Obalska straža prije toga danima je tajno pratila i nadzirala brod, na osnovu dojave koju su dobili od doušnika.

Brod je uhvaćen u momentu kada je počela operacija iskrcaja tereta sa njega, za što su krijumčari obezbijedili i posebnu opremu - pokretne trake poput onih na aerodromima koji transportuju prtljag putnika, četiri šlepera u koje su pretovarane cigarete, čak i dizel agregate za pogon trakastih transportera i osvjetljenje.

Uhapšeno je osam članova posade broda - šest Ukrajinaca i dva Grka.

Na teret uhapšenih stavljena su krivična djela “zločinačko udruživanje” i “krijumčarenje”.

U junu ove godine, prema pisanju grčkog medija “Neakriti”, šest Ukrajinaca oglašeni su krivim za “krijumčarenje cigareta” i pravosnažno  osuđeni na ukupno osam godina zatvora.

Ukrajinci  su oslobođeni optužbi za “zločinačko udruživanje”. Jedan od dva Grka je oslobođen, dok je drugi osuđen uslovno zbog “saučesništva u švercu”.

U martu 2013. godine na grčkom ostrvu Siros zaustavljen je brod “Shenyang-1”, koji je sa više od 20 miliona cigareta isplovio iz luke Bar. Išao je ka turskom gradu Mersin.

Protiv kapetana broda podignuta je optužnica za šverc cigareta, dok su pet članova njegove posade (svi Ukrajinci) pušteni uz kauciju da se brane sa slobode. Oni su tada ostavili putne isprave i nisu mogli da napuste teritoriju Grčke. Nije jasno da li je suđenje završeno.

“Shenyang-1” se u 2011. godini nasukao u grčkim vodama. I tada je prevozio pakete pune cigaretama, zbog kojih je bila pokrenuta istraga. Ipak nakon što je istraga završena, brod je ponovo pušten u pomorski saobraćaj.

Slučaj zapljene broda “Genc 3” nedaleko od  grčke luke Kalamata u martu prošle godine  otkrio je vezu od februara ove godine državnog  Duvanskog kombinata Podgorica (DKP) sa sumnjivim transportom cigareta iz barske luke.

Tada su zaplijenjene cigarete “kleopatra” iz DKP-a vrijedne gotovo 20 miliona eura. Po papirima putovale su za Libiju.  Egipatske vlasti tvrde da su cigarete “kleopatra” iz Duvanskog lažne.

Sa broda “Genc 3” uhapšeno je osam članova posade - pet turskih državljana, dva Gruzijca i Indijac.

Krcatelj - shipper cigareta iz DKP-a na “Genc 3” je bila firma “Liberty fze” iz Ujedinjenih Arapskih Emirata (UAE).

Njemački Dojče vele (DW) u saradnji sa “Vijestima” i “Danom” u junu i julu ove godine objavio je istraživački serijal “Dosije dim” o transportu cigareta iz luke Bar na teritoriju pod kontrolom libijske islamističke terorističke organizacije Ansar al-Šerijat u Bengaziju.

U tom istraživačkom projektu otkriveno je da je upravo firma “Liberty fze” bila krcatelj cigareta na brodovima koji su ih slali na teritorije pod kontrolom terorista u Libiji.

Nije poznato da li je počelo suđenje za šverc cigareta posadi broda “Genc 3”, jer od aprila 2015. nema izvještaja grčkih medija o tome.

Prema podacima sajta “Marinetraffic”,  “Genc 3” se i dalje nalazi u luci Kalamata, gdje je zaustavljen zbog istrage o švercu.

Jedan od brodova koji su iz luke Bar transportovali tone cigareta završio je tragično u aprilu 2014. godine u vodama -    30 milja zapadno od Kipra.

Radi se o brodu “Ag. Marina”, koji se nekada zvao “N Kanaris”.

Grčki mediji izvijestili su tada da je  Obalska straža informisana   da je brod u nevolji. Kada su nadležni došli na lice mjesta brod je bio potopljen zbog tereta i neadekvatnog održavanja.

Spašen je samo dio posade. Na vodi je plutao veliki broj cigareta, koje su bile smještene u tovarnom dijelu broda.

Medij “Apodimoi-krites” objavio je da su preživjeli ispričali obalskoj straži da su isplovili iz Bara i da su putovali ka ukrajinskoj Odesi.

Pod imenom “N Kanaris” u grčkim vodama taj brod je zaustavljan zbog sumnji u šverc cigareta u martu 2013. godine.

Na njemu je bilo oko 100.000 šteka cigareta raznih brendova...

Pejak: Šverc cvjeta, ne  postoji politička volja da se istraži

Iz grupe građana “Alternativa Crna Gora” Vrhovnom državnom tužilaštvu (VDT) i Interpolu u julu ove godine poslali su prijavu protiv nepoznatog lica (NN) "koje je organizovalo neovlašćenu proizvodnju, distribuciju i prodaju cigareta sa teritorije Crne Gore u Libiju". Iz policije su “Alternativi” odgovorili da će informacije proslijediti tužilaštvu. Do danas, međutim, nema podatka da je bilo šta po prijavi urađeno. Čak posljednja zapljena broda “RS-300 No 97” u grčkim vodama dokazuje da  šverc iz luke Bar nije ni prestajao, iako ga tužilaštvo i policija navodno istražuju - što je prije nekoliko mjeseci saopštio i glavni specijalni tužilac Milivoje Katnić.

“Prijava koju je podnijela 'Alternativa', koristeći podatke iz istraživanja ’Dosije dim’,  prošla je nezapaženo.   Navode o  švercu cigara ka teritoriji Libije,  počele su da primjećuju i međunarodne institucije. Za istraživanje ovog fenomena bilo je dovoljno pet do 10 eura goriva. Jasno su navedene lokacije i rute kojima se ovo radi. Naravno, do istrage nije ni došlo. Ne postoji ’politička volja’ da se to uradi...”, kazao je Vesko Pejak iz “Alternative”.

Kapetanu godina zatvora

Na meti grčkih istražnih organa zbog sumnji u šverc cigareta nekoliko puta   je bio  i brod “Simone”, koji je nekada plovio pod imenom “Yong Gi”.

Prije mjesec dana grčki mediji su objavili da je  Ukrajinac, kapetan tog broda, osuđen  za krivotvorenje.

Brod “Simone” je početkom novembra ove godine zaustavljen u grčkoj  luci Kalamata jer  nije mogao da plovi. Istražitelji su tada detaljno pregledali brod.

Utvrđeno  je da je isplovio iz luke Bar i imao je papire da prevozi cigarete u egipatsku Aleksandriju. To nije prvi put da grčke vlasti zaustavljaju taj brod.

Grčka obalska straža brod pod imenom “Yong Gi” zaustavila  je 15. januara prošle godine kod iste luke Kalamata, jer se nije javljao na radio-pozive lučkih vlasti.

Tada je izvršena provjera broda kojom je utvrđeno da je imao brojna oštećenja i da se nije znala destinacija ka kojoj plovi. Nije čak imao ni IMO broj – identifikacioni broj koji u skladu sa međunarodnim konvencijama mora biti dodijeljen brodu, vlasniku broda ili kompaniji. Taj broj je uveden radi pomorske bezbjednosti i sprečavanja pomorskih prevara. Brod „Yong Gi“ u luci su grčki državni organi iz bezbjednosnih razloga držali više od četiri mjeseca. Takvi i slični brodovi nerijetko se koriste za šverc.

Vladimir Otašević

Pojedini visoki crnogorski zvaničnici navodno su uzeli mito u poslu gradnje vjetroelektrana na brdu Možura između Bara i Ulcinja.
Na sumnju u visoku korupciju navode podaci dostupni  Delegaciji EU, a u koje je Centar za istraživačko novinarstvo (CIN-CG) imao uvid.
Radi se o poslu koji je u julu 2010. godine  Vlada Crne Gore ugovorila sa poznatom španskom kompanijom “Fersa Energias Renovables” i partnerskom podgoričkom firmom “Čelebić”, vlasnika Toma Čelebića.
Tim ugovorom državno zemljište je dato u zakup na period od 20 godina za potrebe izgradnje 23 vjetroelektrane snage do 46 megavati (MW).
Projekat je trebalo  da vrijedi 75 miliona eura.
Iako su ugovori sklopljeni i dobijene sve potrebne dozvole, posao do danas nije realizovan.
Nijedna vjetroelektrana nije izgrađena.
Španska “Fersa Energias Renovables”, u februaru prošle godine,  prodala je za 2,9 miliona eura taj posao  firmi “Cifidex Ltd”, koja je u vlasništvu britanske kompanije "Vestigo Capital".
Šta je natjeralo špansku kompaniju na taj korak, nije poznato.
CIN-CG došao je do podatka  da je  “Fersa Energias Renovables” uspjela da realizuje navodni korupcionaški posao preko podgoričke kompanije “BWP Montenegro”.
Prema dokumentaciji do koje je došao CIN-CG,  postoji ugovor između te dvije firme potpisan u Barseloni 2007. godine.
Tim ugovorom podgorička firma se obavezala da špansku kompaniju dovede u poziciju da sa Vladom Crne Gore zaključi ugovor za gradnju vjetroelektrana na brdu Možura.

Prema podacima Centralnog registra privrednih subjekata (CRPS) “BWP Montenegro” osnovana je  20. marta 2007. godine.
Osnivač je bio Alex Requesens Pallerola, dok je kao ovlašćeni zastupnik tada upisana Milena Popović, kćerka Danila Popovića, bivšeg predsjednika Odbora direktora Saveza sindikata Crne Gore i sadašnjeg direktora Crnogorskog fonda za solidarnu stambenu izgradnju (CFSSI).
Kasnije je Popovićeva postala i jedan od vlasnika “BWP Montenegro”, koja je u međuvremenu prema podacima CRPS ugašena.
Da bi španska kompanija “Fersa Energias Renovables” dobila posao na Možuri preko “BWP Montenegro” morale su navodno da se podmite neke osobe, između ostalog i na visokim državnim pozicijama.
U Podgorici je u 2008. godini osnovana kompanija “Mozura Wind Park”, kako bi se taj projekat realizovao.
I u toj firmi ulogu je imala kćerka nekada sindikalnog lidera,  Milena Popović -  bila je izvršni direktor u gotovo isto vrijeme, u kojem je bila i u kompaniji "BWP Montenegro".
CIN-CG došao je do podatka da “Fersa” po dogovoru nije isplatila državljanina Crne Gore P. V. i Španije C. C. P.
Oni su u tri rate trebalo da dobiju višemilionski iznos za posredovanje u poslu izgradnje vjetroelektrana na Možuri.
Međutim, dobili su navodno  samo prvu ratu, koja je isplaćena preko njemačke Dojče banke (Deutsche Bank - DB).
Da bi dobili novac, koji ih navodno sledovao, s  obzirom na to da je španska firma potpisala ugovor sa Vladom Crne Gore, P. V. i C. C. P. su početkom oktobra 2012. godine podnijeli tužbu protiv kompanija “BWP Montenegro”, “Fersa Energias Renovables” i još najmanje jednog pravnog lica.
Tužba je predata  Osnovnom sudu u Kotoru, od kojeg nisu mogli da dobiju pomoć, jer se nakon  više mjeseci proglasio nenadležnim.
Crnogorac i Španac tako su podnijeli novu tužbu protiv istih pravnih lica i Osnovnom sudu u Podgorici 19. avgusta 2013. godine.
Do danas, više od tri godine kasnije, ni pripremno ročište nije  održano.
Iako je crnogorsko pravosuđe u tužbi navodno imalo dovoljno podataka da se, u najmanjem, posumnja na visoku korupciju, shodno zakonu, nisu o tome obavijestili crnogorsko tužilaštvo.
Tako su godinama od očiju javnosti i tužilačkih organa skrivani podaci o navodnoj milionskoj visokoj korupciji u poslu izgradnje vjetroelektrana na  brdu Možura.

Razmišljaju da suđenje “BWP”  i  “Fersi”  zatvore za javnost

Iz podgoričkog Osnovnog suda  nijesu željeli da saopšte imena stranaka u postupku protiv kompanija “BWP Montenegro i “Fersa Energias Renovables”,   kao ni detalje o tužbenom zahtjevu, pravdajući to time da će postupak možda biti zatvoren za javnost.
Nisu  objasnili pritom zašto bi postupak za naplatu duga bio tajan.
“Pri činjenici da u predmetnoj pravnoj stvari još uvijek nije održano pripremno ročište, to u ovoj fazi ne mogu znati da li će rasprava biti javna ili ne, zbog čega Vam ne mogu dati dalje informacije”, navela je portparolka tog suda Anja Krkeljić.
Ona je, na insistiranje novinarke, poslala inicijale stranaka, navodeći da su tužioci “dva fizička lica P. V. i C. C. P., dok su tuženi B. W. P. M., B. W. P. E. C. S. L. i F. E. R., tri pravna lica, od kojih jedno ima sjedište u Crnoj Gori, a dva van države.
Odgovarajući na pitanje zašto još nije održano pripremno ročište, iako je tužba podnijeta prije nekoliko godina portparolka je  objasnila da je zbog dužeg bolovanja i promjene funkcije prethodne dvije sutkinje, predmetom od 14. januara prošle godine zadužena sutkinja Jelena Vulović.
“U pomenutom predmetu i prethodne, kao i sada postupajuća sutkinja, preduzimale su sve radnje u cilju ispunjavanja zakonskih pretpostavki za zakazivanje pripremnog ročišta. Naime, iz spisa predmeta proizilazi da se postupajuća sutkinja preko Ministarstva pravde Crne Gore, a i neposredno, obraćala Ministarstvu pravde zemlje u kojoj se nalazi sjedište pravnih lica (tuženih II i III reda), a shodno odredbama Konvencije o dostavljanju u inostranstvo sudskih i vansudskih akata u građanskim i privrednim stvarima, a sve u cilju dostavljanja tužbe sa propratnim aktima tuženom II i III reda na odgovor”, navela je Krkeljić.
Ona je dodala da su se tek 8. jula ove godine stekli uslovi da se zakaže pripremno ročište, te da ga je Vulović tada zakazala za 14. septembar.
Sutkinja je, međutim, osam dana prije zakazanog ročišta, otišla na bolovanje, pa je početak suđenja odlagan već dva puta.

Tužilaštvo nisu obavijestili jer nije održano pripremno ročište

Na pitanje da li je Osnovni sud u Podgorici dostavljao tužilaštvu bilo kakve informacije o predmetu protiv BWP i “Ferse”, s obzirom da postoje sumnje u postojanje visoke korupcije, portparolka suda je rekla da, u ovoj fazi postupka, u kojoj nije održano pripremno ročište, nije bilo prilike za predlaganje i provođenje dokaza.
“To sud i nije u mogućnosti da izvodi bilo kakve zaključke u pogledu postojanja elemenata ’visoke korupcije’, a na osnovu kojih bi bio u obavezi da dostavi informacije o predmetu tužilaštvu”, navodi se u odgovoru suda.
Upućeni kažu da je sud u ovom predmetu morao da reaguje brže i da   još u godini kad je tužba podnesena   zakaže pripremno ročište, obzirom na  sumnje da je riječ o visokoj korupciji i da tako obezbijedi dokaze, koje je po hitnom postupku trebao da preda Specijalnom državnom tužilaštvu (SDT).

Gubitaš sa Malte preuzeo posao

Prema saznanjima CIN-CG, Delegacija EU obaviještena je o detaljima sumnjivog posla “Fersa Energias Renovables” i Vlade Crne Gore. Nadležni u EU  prate  kako će se u tom predmetu dalje odvijati stvari.
Iz Vlade su krajem prošle godine saopštili da su zadovoljni što je posao gradnje vjetroelektrana na Možuri u oktobru prošle godine preuzela  državna kompanija sa Malte - “Enemalta plc“.
Vlada Malte ima 33 odsto vlasništva u kompaniji “Enemalta plc“.
Kako je državna kompanija sa Malte, koja je prema podacima malteškog medija “Independent” -   “bilježila gubitke izrešetana dugovima”, ušla u taj posao nije u potpunosti jasno.
Podgorička  kompanija “Mozura Wind Farm” nosilac je posla oko gradnje vjetroelektrana.

U podacima CRPS može se vidjeti da je u decembru 2015. godine  “Enemalta plc“ od “Cifidex ltd” preuzela vlasništvo u kompaniji “Mozura Wind Farm”.
U Crnu Goru je između ostalog zbog posla sa vjetroelektranama u novembru prošle godine dolazio i ministar energetike, zdravlja i privatno-javnog partnerstva u Vladi Malte Konrad Mizzi. Brdo Možura je u januaru ove godine posjetio i premijer Malte Džozef Muskat.

Krajem septembra  Tajms of Malta je objavio da će ministar Mizzi biti među prvim visokim zvaničnicima iz članica EU koji će  biti pozvan na razgovor u Brisel zbog učešća u skandalu Panama papira. Mizzi će odgovarati pred članovima komiteta Evropskog parlamenta, jer se dovodi u vezu sa of šor kompanijam iz Paname, koje su sklapale lukrativne poslove sa malteškom vladom.
Iako lista svih evropskih političara otkrivenih u Panama papirima, koji će morati da podnesu izvještaj u Brisel još nije gotova, sigurno je da će Mici biti pozvan, rekao je  Werner Langen, koji presjedava komisijom EP koja se bavi istragama vezanim za pranje novca.

Kako je povučena tužba  protiv “Ferse” na Panami?

Španski medij “El Confidencial” u avgustu 2012. godine objavio je da je protiv kompanije  “Fersa” na Panami povučena tužba predata tamošnjem sudu.
Fersa je na Panami trebalo da izgradi dva “vjetroparka” (određeni broj vjetroelektrana), koje bi proizvodile 330 megavata (MW).
Prema podacima španskog medija, od “Ferse” je partner u tom poslu José Luis Iglesias potraživao tužbom iznos od pet miliona eura.
Piše da je vansudskim dogovorom “Fersa” Panama ustupila 62 odsto udjela u poslu izgradnje vjetroelektrana, kako bi tužba bila povučena.

Popović: Projekat je propala investicija za Fersu

Milena Popović kazala je da je projekat propala investicija  sa stanovišta kompanije “Fersa”.
“Sa stanovišta firme ’Fersa Energias Renovables’,  koja je angažovala moju firmu da razvije projekat, projekat je propala investicija, jer je bio godinama u stagnaciji zbog obostranog nerazumijevanja između investitora i nadležnog ministarstva. Da je bilo koruptivnih radnji vjerovatno bi se bolje razumjeli i projekat bi bio realizovan”, kazala je Popović. Dodala je da su osnivači, za koje  je radila,  prodali  projekat odavno,  a sa novim vlasnicima nema kontakt.
“I ne znam šta se dešava po pitanju projekta”, napisala je Popović u SMS poruci.

Iz kompanije “Čelebić” saopštili su da  određeni period nisu dio projekta gradnje vjetroelektrana.
“Kompanija ’Čelebić’ nije bila ni u jednom trenutku u partnerskom odnosu bilo kakve vrste sa podgoričkom kompanijom BWP Montenegro, ni prije raspisivanja tendera, ni u toku tenderske procedure, niti u fazi nakon završenog tendera. Milena Popović je od strane španske kompanije ’Fersa Energias Renovables’ bila imenovana za izvršnog direktora firme ’Možura Wind Park’ doo, crnogorske kompanije osnovane sa 99 odsto njihovog kapitala i sa njom smo imali komunikaciju kao vlasnici preostalih jedan odsto kapitala u kompaniji zaduženoj za realizaciju projekta vjetroelektrana na Možuri.
Fersa E. R. je kompaniju ’Čelebić’ odabrala kao partnera za potrebe tenderske procedure imajući u vidu reference naše kompanije, budući da im je za takvu proceduru bio potreban respektabilan domaći partner.
Kompanija ’Čelebić’ takođe nije učestvovala ni u pregovorima sa Vladom CG, kao što nijesmo upoznati ni da je firma ’BWP’ imala bilo kakva prava, obaveze ili pregovore vezano za realizaciju ovog ugovora. Konačno, ’Čelebić’ kompanija već izvjestan period nije ni dio pomenutog projekta”, saopštila je Maja Krstajić Radoman, portparolka kompanije “Čelebić”.

Vladimir Otašević i Maja Boričić